اسم بردن از خودروهای فرسوده شاید به ظاهر آسان باشد. اما پشت این نام هزار و یک سوال بی جواب وجود دارد. اینکه به چه خودرویی فرسوده گفته می شود؟ چه محدودیت هایی برای تردد خودروهای فرسوده وجود دارد؟ شرایط اسقاط خودروهای فرسوده چگونه است و پس از اسقاط این خودروها، چه چیزی دست مالک […]
گزارش اختصاصی پایگاه خبری رسمی جوان خودرو
بحث خودروهای فرسوده و تردد آن ها در شهرهای بزرگ همیشه داغ بوده و با سرد شدن فصل هوا و افزایش آلودگی هوا داغ تر هم می شود. خودروهای فرسوده در حقیقت مثل آدم آهنی های خطرناکی هستند که با آلایندگی زیاد نفس شهرها را می گیرند. طبق گفته دبیر انجمن مراکز اسقاط و بازیافت کشور حدود ۳ میلیون و ۵۰۰ خودرو فرسوده در سطح شهر تردد دارند که نیاز به نوسازی دارند و این رقم تا سال ۱۴۰۱ به ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار خودرو میرسد. پیشبینی میشود تا افق ۱۴۰۴ حدود ۸ میلیون خودروی فرسوده در سطح شهر تردد کنند.
هر وسیله نقلیه عمر مجازی دارد. پس از سپری شدن عمر مجاز، وسیله نقلیه در دسته فرسوده ها قرار می گیرد و باید از چرخه استفاده خارج شود. میانگین عمر خودروها 20 سال است و پس از آن خودرو فرسوده به شمار می رود. البته زمان و معیارهای تشخیص فرسودگی یک خودرو در کشورهای مختلف متفاوت است. چرا که شرایط فرهنگی، اقتصادی و سطح پیشرفت تکنولوژی در کشورهای مختلف متفاوت بوده و عمر فرسودگی خودروها در کشورهای پیشرفته نیز پایین تر است.
تا پیش از این وسایل نقلیه ای که بیش از این سن داشتند، هیچ خدماتی به آن ها تعلق نمی گرفت و در نهایت باید اسقاط می شدند. اما با توجه به افزایش قیمت خودرو و بروز مشکلاتی برای مالکان این خودروها، 7 ماه پیش دیوان عدالت اداری شرط سنی برای اسقاط خودروها را لغو کرد و شرط دریافت معاینه فنی را جایگزین آن نمود.
به تازگی سازمان حفاظت از محیط زیست برای خودروها سن فرسودگی تعیین کرده و در صورتی که سن خودروها از عدد تعیین شده بالاتر برود، دفعات معاینه فنی در سال نیز برای آن ها بیشتر می شود و در صورتی که خودرو فرسوده در چند تست معاینه فنی مردود شود، دیگر هیچ خدماتی به آن تعلق نگرفته و ناچار به اسقاط است.
در این ساز و کار جدید قوانین برای خودروهای عمومی و ناوگان حمل و نقل عمومی سفت و سخت تر است. چرا که تاکسی ها، اتوبوس ها و وانت بارهای عمومی تردد بیشتری از خودروهای عادی دارند. البته پس از صحبت با بعضی مسئولان به نظر می رسد این طرح نیاز به اصلاحاتی نیز دارد و از طرفی هنوز جزییات آن در سامانه سیمفا (معاینه فنی) اعمال نشده است.
برای تشویق مالکان خودروهای فرسوده و به اسقاط خودرو و کمک به آن ها برای تهیه خودرو جدید، وامی به دارندگان این خودروها داده میشود تا بتوانند با سپردن خودروی خود به فرایند اسقاط، وسیله نقلیه دیگری تهیه کنند. البته بدانید که اسقاط کردن خودرو هزینهای در حدود ۷ میلیون تومان دارد و وامی که به صاحبان این خودروها بعد از اسقاط تعلق میگیرد، حدودا ۵۰ تا ۷۰ میلیون تومان است. بنابراین نوعی از اسقاط به این شکل صورت میگیرد و نوعی دیگر شامل خودروهای تصادفی یا… است.
متقاضی تعویض خودرو در سال ۹۹ میتوانست از وام ۵۰ میلیون تومانی (برای تهران، مشهد، همدان و اصفهان) استفاده کند. علاوه بر این وام، حدود ۷ میلیون تومان هم هزینه اسقاط و مابقی قیمت خودرو باید از سوی متقاضی پرداخته میشد. در طرح جایگزین خودروهای فرسوده، ۲ طرح تعویض خودرو فرسوده بهصورت «نقدی» و «جایگزین» وجود دارد که در ادامه به جزییات آن می پردازیم.
اما شاید یک خودرو فرسوده نباشد و به دلیل آسیب شدید در تصادف رانندگی نیاز به اسقاط آن وجود داشته باشد. پس از تصادف خودرو و برآورد افسر کارشناس مبنی بر آسیبدیدگی بالای ۶۰ درصد خودرو، از آنجا که نسبت به فک پلاک و گرفتن مدارک خودرو از مالک اقدام میشود، هیچ دفترخانهای حق خرید و فروش خودرو را قبل از تعویض پلاک ندارد. در نتیجه خودرو تا زمانی که تعویض پلاک نشود، بهصورت لاشهای در دست مالک خواهد بود.
بنابراین مالک باید در ابتدا برای اسقاط خودرو پروندهای تشکیل داده و مراحل قانونی آن را در دفاتر پلیس طی کند. در مرحله بعدی که در آن حتما باید افسر و کارشناس راهور حضور داشته باشند، باید تأیید شود که این ماشین، اتاق، شاسی و موتور، مربوط به همان پرونده است. دلیل این سختگیری، پیشگیری از خلاف یا جایگزین کردن با ماشینهای دزدی است.
آن زمان است که در مرحله سوم باید سقف اتاق برداشته شود، ستونها برش بخورد، موتور سوراخ شود و شاسی و پلاک نابود شود. در ادامه هر چیزی با قابلیت استفاده یا بازیافت، از ماشین جدا میشود؛ از شیشه گرفته تا لاستیک و آینه و انواع سیم، وسایل داخلی ماشین، صندلیها، موکت و همه وسایل پلاستیکی جدا خواهد شد که به آن دمونتاژ میگویند. پس از آن کارشناسان سراغ موارد فنی قطعات رفته، اتاق پرس شده را به کوره سپرده و دیگر اسباب آن را در دیگر مراحل بازیافت قرار میدهند.
یکی از مباحثی که در مصوبه دولت مورد تاکید قرار گرفته، محدودیت برای تردد خودروهای فرسوده با در نظر گرفتن جریمه است. مطابق این مصوبه، خودروهای فرسوده از این پس در صورت تردد در بزرگراهها و خیابانهای کلانشهرها و شهرهای مختلف توسط دوربین های پلیس هر ۲۴ ساعت یکبار ۵۰۰۰۰ تومان جریمه میشوند.
وزارت راه و شهرسازی، دادگستری و وزارت کشور مسئول اجرای طرح جریمه کردن خودروهای فرسوده در صورت تردد در خیابانها هستند. از سوی دیگر صدور بیمهنامه شخص ثالث براساس این مصوبه منوط به مفاصا حساب تخلفات رانندگی شده است.
گویا امسال نسبت به سال گذشته، در خصوص حضور خودروها در درون شهرها، ۳۲ درصد افزایش اعمال قانون صورت گرفته و در تهران در محدوده زوج و فرد توسط دوربین ها این اعمال قانون صورت می گیرد.
حذف سهمیه سوخت کامیونهای فرسوده از بندهای مصوبه کاهش آلودگی هوا در کلان شهرها است که باید وزارت نفت نسبت به عملیاتی شدن آن اقدام کند. جایگزینی خودروهای فرسوده نیز در این طرح مورد تاکید قرار گرفته و در صورتی که شخصی خودرویی مانند ون، وانت و یا سواری وارد کند اگر مصرف سوخت آن کمتر از ۶ لیتر باشد باید یک دستگاه خودروی فرسوده را از رده خارج کند، اگر مصرف سوخت آن بین ۶ تا ۱۰ لیتر باشد باید ۴ دستگاه و اگر بیشتر از ۱۰ لیتر باشد باید ۶ دستگاه خودروی فرسوده را از رده خارج کند. این موضوع حتی برای تولید کنندگان داخلی نیز تاکید شده است. اگر هرکدام از خودروهای ون، سواری یا وانت تولید داخل نیز بیش از ۱۰ لیتر مصرف سوخت داشته باشند باید در ازای آن ها ۲ دستگاه خودروی فرسوده از رده خارج شود.
برای اینکه مالکان خودروهای فرسوده برای اسقاط خودرو خود ترغیب شوند، دولت طرح هایی را اجرا می کند. قطعا یکی از رایج ترین طرح ها، طرح نقدی است. در این طرح دولت از طریق مراکز اسقاط خودرو فرسوده را تحویل گرفته و لاشه خودرو در این مراکز ارزش گذاری می شود و معادل آن وجه نقدی به مالک خودرو پرداخت می شود.
در این طرح تعویض خودرو فرسوده، محدودیتهایی نیز مانند تعداد سیلندر که باید ۴ و بیشتر از آن باشد، درنظر گرفته شده. با توجه به قدیمی بودن خودروها، دولت نه تنها سند قطعی را میپذیرد بلکه اسناد وکالتی نیز قابلقبول است. البته در این میان، همه خودروهای متقاضی باید پلاک ملی داشته باشند.
برای اینکه وارد «طرح نقدی» خودروهای فرسوده شوید، نیاز به ارائه این مدارک دارید:
این مدارک باید بعد از ثبتنام در سامانه نوسازی ارائه شوند.
مرحله نخست: برای شرکت در این طرح باید در مراکز اسقاط ثبتنام کنید. این ثبتنام از راه مراجعه حضوری به مراکز اسقاط یا مراجعه اینترنتی به وبسایت خودروهای فرسوده انجام میشود. نشانی سایت هم به شرح زیر است:
https://khodrofarsoodeh.com/register
مرحله دوم: در مرحله بعدی هم فراخوانی از سوی مرکز اسقاط و تحویل خودرو اعلام میشود.
مرحله سوم: وجهی معادل ارزش وسیله فرسوده به حساب صاحب آن واریز میشود.
یکی دیگر از این طرح ها، طرح جایگزین خودرو با وسلیه نقلیه جدید است. این طرح معمولا از طریق خودروسازی های بزرگ مثل ایران خودرو و سایپا اجرا می شد و این شرکت ها بنا به سیاست خود برای آن نامی انتخاب می کردند. به طور مثال می توان به طرح کلید به کلید ایران خودرو یا طرح حواله ای اشاره کرد که قبلا انجام می شد.
توجه داشته باشید این طرح تاحد زیادی وابسته به تصمیمات و استراتژیهای شرکتهای خودروسازی بوده و فعلا هم متوقف شده و به نظر می رسد هیچ شرکت خودروسازی برنامه ای برای دریافت خودرو فرسوده و تحویل خودرو نو ندارد.
روند ثبتنام برای شرکت در طرح جایگزین به شکل زیر است:
مرحله نخست: برای استفاده از این طرح هم باید در همان سایتی ثبتنام کنید که پیشتر معرفی شد. امکان مراجعه حضوری به یکی از نمایندگیهای خودروساز هم وجود دارد.
مرحله دوم: خودرو فرسوده خود را تحویل میدهید.
مرحله سوم: از طرف شرکت خودروساز به بانک معرفی میشوید.
مرحله چهارم: وام خرید خودروی تازه دریافت میکنید.
مرحله پنجم: خودرو جدید به شما تحویل داده میشود.
طرح جایگزین کامیونهای فرسوده و پس از آن اتوبوس و مینی بوسهای فرسوده با حداکثر ۳۰۰ میلیون تومان تسهیلات به زودی در سراسر کشور آغاز خواهد شد. مالکان کامیون های فرسوده می توانند با پیش ثبت نام در سایت می توانند در اولویت اسقاط و جایگزینی قرار بگیرند. محدودیتی در شرایط ثبت نام بین کامیون های فرسوده وجود ندارد.
در قالب تبصره ۱۳ با هدف سازماندهی ناوگان و نوسازی آن، مراکز اسقاط خودرو با فراخوان دولت تاسیس شد. مراکز اسقاط، دولتی و نیمهدولتی هستند که تابع قوانین و آییننامههای مصوب و مدوناند و این مراکز باید طبق قیمت واحد اعلام شده خرید انجام دهند.
هماکنون ۲۵۰ مرکز اسقاط خودرو در سراسر کشور وجود دارد که کار از رده خارجکردن خودروهای فرسوده را بهعهده دارند که از این تعداد بین ۱۸۰ تا ۱۹۰ مرکز فعال است. البته از سال ۹۸ به بعد اسقاط خودرو بهعلت گرانیها از سوی مردم بسیار کم شده است. البته دیگر دلیل مهم کم شدن اسقاط خودرو، لغو فاکتور سن خودروها و جایگزین شدن معاینه فنی هم می تواند باشد.
هماکنون مراکز اسقاط شاید در ماه یک یا دو خودرو را اسقاط میکنند چون نمیخواهند سهمیه خود را بسوزانند. درواقع این مراکز به دلیل این که مجوز اسقاط میگیرند باید اداره مالیات بروند و مراحل اداری اسقاط خودرو را انجام دهند حتی اگر برای یک خودرو باشد. اگر بهطور کامل غیرفعال باشند از فهرست مراکز اسقاط خودروی ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت حذف میشوند؛ لذا باید فعال باشند، حتی اگر شده یک خودرو در ماه اسقاط کنند!
قیمت خودروهای فرسوده طبق ارزش لاشه و گواهی اسقاط که به قیمت بازار بین مردم و شرکتها خرید و فروش میشود، ارزشگذاری میشود. طبق آنهم مراکز اسقاط خودرو و شرکت تعاونی خدماتی بازرگانی مراکز اسقاط و بازیافت خودرو به توافقی میرسند و قیمت واحدی را اعلام میکنند. تمام مراکز موظفند با همان قیمت واحد خودروهای اسقاطی را خریداری کنند. البته مدل خودرو و ارزش لاشه روی قیمت خرید تأثیرگذار است.
هماکنون خودروی پیکان سواری ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان خریداری میشود البته بسته به کاربراتوری و یا انژکتوری بودن کمی بالا و پایین میشود، پراید ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، رنو ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، پژو ۴۰۵ و سمند بین ۱۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تا ۱۶ میلیون و ۵۰۰ تومان، نیسان سایپا ۱۶ میلیون و ۵۰۰ هزار و نیسان زامیاد ۱۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، تویوتا سواری بین ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تا ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، تویوتا وانت ۱۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، وانت مزدا ۱۰۰۰ نزدیک به ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، وانت مزدا ۱۶۰۰ نزدیک به ۱۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، دوو ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، سواری فیات ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، فیات مینیبوس ۳۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، سواری لندرور ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، سواری میتسوبیشی ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، کشنده ولوو ۳۸۰ میلیون تومان، سواری بیام و ۱۴ میلیون تومان، جیپ ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، هیوندای سواری ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و مینیبوس هیوندا ۴۰ تا ۴۲ میلیون تومان از سوی مراکز اسقاط خودرو خریداری میشود. لازم به ذکر این نکته هم است که سواری بنز قدیمی معمولا اسقاط نمیشود و به قیمت بالایی در بازار خرید و فروش میشود. مزدا سواری هم فعلا اسقاط نمیشود. تعداد و مبلغ گواهی اسقاط خودرو از سوی ستاد مدیریت حملونقل و سوخت تعیین میشود البته گواهی اسقاط خودروهای سبک حدودا بین ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تا ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان و خودروهای سنگین بین ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار تا ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان برای امسال تعیین شده است.
در شرایطی که خودرویی ۱۲ تا ۱۴ میلیون تومان قیمت دارد و گواهی اسقاط آن ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است، اسقاط خودرو توجیه اقتصادی برای مراکز اسقاط ندارد. به دلیل پایین بودن قیمت لاشه خودرو جز زیان چیزی نصیب این مراکز نمیشود. همین مشکل باعث دلال پروری در این ماجرا شده است.
اکنون خودروها خارج از مدار ابطال قانونی در گاراژها و بهاصطلاح از سوی اوراق چی های قدیم اسقاط میشوند. یعنی پلاکها ابطال نمیشود و اسناد و مدارک آن موجود است که میتواند مورد سوءاستفاده قرار گیرد. این در حالیست که در مراکز قانونی مجاز این اتفاق نمیافتد و اسناد و مدارک باطل میشود.
منافع غیر مجاز این چنینی وجود دارد که باعث می شود قیمت دلال ها از قیمت مراکز اسقاط بالاتر باشد. به این نکته باید توجه داشت که مالکین خودروهای فرسوده به دلال ها وکالت اسقاط می دهند. این یعنی مسئول هر جرم و خلافی که با سند و پلاک خودرو اتفاق بیافتد همچنان مالک خودرو است. یکی از جرایم رایج این است که دلال ها سندی مشابه سند فروشنده می سازند و لاشه خودرویی را شبیه سازی می کنند. در حقیقت دلال ها برای اسنادی که لاشه خودرو آن ها مفقود شده است، لاشه سازی می کنند. به این جرم اصطلاحا سند دوقلو گفته می شود. در حال حاضر هزاران پرونده در مراجع قضایی با این موضوع باز است.
یکی دیگر از دلایل اختلاف قیمت دلال ها و مراکز اسقاط این است که دلال ها قطعات اصلی و حتی موتور خودرو اسقاطی را باز کرده و به قیمت بالایی می فروشند. سپس یک موتور اوراقی که فقط ظاهری شبیه موتور دارد را دستکوب و جایگزین آن کرده و خودرو را اسقاط می کنند. جرایم اقداماتی از این دست نیز شامل حال مالک اصلی خودرو می شود.
گردآوری و نوشته: میلاد میرعابدینی
دیدگاه خود را بنویسید