جت‌اسکی چیست؟

وسایل آبی انفرادی، تفریحی گران‌ اما جذاب و پرطرفدار برای روزهای گرم تابستان

نوشته: روزبه خندان

کمتر کسی را می توان شناخت که نام جت‌اسکی را نشنیده باشد و هم‌چنین کمتر کسی را می‌توان سراغ گرفت که درباره این وسیله اطلاعاتی جامع و صحیح داشته باشد. همگی در سفرهایمان به شمال و جنوب کشور حتی اگر جت‌اسکی را از نزدیک ندیده باشیم، درباره‌اش زیاد شنیده‌ایم و عکس‌هایش را گوشه و کنار شهرهای ساحلی دیده‌ایم.

درست مانند بسیاری از برندها که به‌علت نخستین بودن در ارائه کالای تولیدی، نام خود را برای همیشه روی آن وسیله به یادگار گذاشتند، جت‌اسکی نیز تنها یک برند از صنایع سنگین کاوازاکی بود که نسخه‌ای بازآفریده از Watercraft تفریحی را برای بار نخست به بازارهای جهانی عرضه داشت. پس درست مانند کلینکس، موزِر، ریکا، تاید و. . . ؛ واژه جت‌اسکی نیز از صنعت مجاز بهره می‌برد و در حقیقت اشاره به قایق تفریحی تندرویی با قابلیت حمل 2 و در مواردی خاص نهایتا 4 نفر سرنشین دارد که با عنوان PWC، کوتاه شده عبارت Personal water craft و یا اسکوتر آبی شناخته می‌شود. تصور می‌کنیم این مقدمه کوتاه برای نمایشی کلی از آنچه در ادامه قصد بیانش را داریم کافی باشد. گرمای تابستان و شور و هیجان شهرهای ساحلی فرصتی مناسب برای جت‌اسکی سواری است، به‌همین علت ما هم بی‌مناسبت ندیدیم تا شما را با این وسیله پرخرج و صدالبته پرهیجان بیشتر آشنا کنیم.

جت اسکی

جت‌اسکی در گذر زمان

واتر اسکوتر که به واقع عنوان اصلی این وسیله در ابتدا بود، در میانه دهه 50 میلادی در اروپا با برندهایی هم‌چون Vincent Amanda از بریتانیا و Waveroller آلمانی مطرح شد و توسعه یافت. وینسنت آماندا تا اواخر دهه 1950، 2 هزار دستگاه از این وسیله پرطرفدار به سراسر اروپا، ایالات متحده آمریکا و استرالیا صادر کرد، اما ایده اصلی وسیله‌ای شبیه به آنچه امروز تحت عنوان جت‌اسکی می‌شناسیم در سال 1960 توسط کلایتون جکوبسون، از اهالی لِیک هاواسو سیتی در ایالت آریزونا مطرح شد، شخصی شیفته موتورکراس که قصد داشت تجربه‌ای مشابه را روی آب تجربه کند. مدل ابتدایی و اصطلاحا پروتوتایپ وسیله‌ای که جاکوبسون برای ساخت آن حتی از شغلش در بانک صرف‌نظر کرد، از یک پیشرانه درون‌سوز پمپ-جت و بدنه‌ای تمام آلومینیومی بهره‌ می‌برد. این گونه اولیه در سال 1965 معرفی شد اما جاکوبسون با تلاشی بی‌وقفه یک‌سال بعد گونه‌ای کامل‌تر از این مدل که به کلی از فایبرگلاس ساخته شده بود را ارائه داد، وسیله‌ای که شباهت بسیاری به انواع مدرن امروزی داشت.

البته گونه اولیه PWC ساخت کلایتون جاکوبسون در سال 1960 توسط کمپانی Bombardier ساخته و به بازار ایالات‌متحده عرضه شد، اما موفقیتی کسب نکرد و اسباب ترک موقت این بازار را پیش از آغاز دهه 70 برای این برند فراهم آورد. اما گونه اصلی PWC و آنچه امروزه تحت عنوان جت‌اسکی شناخته می‌شود توسط کمپانی کاوازاکی در سال 1973 وارد بازار پر جنب‌وجوش ایالات‌متحده شد. یک قایق کوچک با تنها یک سرنشین که البته امروز نیز مدل‌هایی با این شمایل هم‌چنان متقاضی دارند و به تولید می‌رسند. در آن‌زمان و حتی امروز مدل مشهور به نشستنی که جت‌اسکی نام گرفته، بیشترین میزان طرفدار را در سراسر گوی کبود دارد. البته جت‌اسکی عنوان تجاری کاوازاکی برای این محصول بود و سایر کمپانی‌ها نام‌هایی دیگر برای این وسیله برگزیدند؛ عناوینی که عبارتند از: یاماها (Waverunner)، بومباردیر (Sea Doo)، هوندا (Aqua Trax)، پولاریس (Sealion) و Arctic Cat (Tigershark). تا دهه نخست هزاره جدید مهم‌ترین کمپانی‌های تولیدکننده PWC عبارتند از: کاوازاکی، بومباردیر و یاماها، که البته 2 کمپانی ژاپنی یعنی یاماها و کاوازاکی همچنان به تولید گونه ایستاده ادامه می‌‌دهند اما این نوع از PWC درصد اندکی از بازار را به خود اختصاص داده است.

جت اسکی

کاربرد غیرتفریحی

PWCها کوچک، تندرو، خوش‌دست، بهره‌مند از قابلیت هدایت آسان و همه‌جارو هستند، افزون بر این سیستم محرکه آنها فاقد پروانه خارجی است که خود سلامت بیشتر حیات‌وحش دریایی و شناگران را به همراه خواهد داشت. همه این دلایلی که برشمردیم سبب شده که در بسیاری موارد این وسیله بر قایق‌های کوچک موتوری جهت استفاده‌های غیرتفریحی برتری داشته باشد. یکی از مهم‌ترین موارد کاربرد غیرتفریحی این وسیله در نجات افرادی است که درون دریا به مشکل برخورد کرده‌ و یا در سیلاب گرفتار شده‌اند. البته در کنار این موارد PWCها وسیله‌ای تندرو و بسیار مناسب جهت استفاده در پلیس دریایی و گارد ساحلی هستند، که با تجهیز به اسپیکرهای ضدآب، سیستم رهیاب ماهواره‌ای، رادارهای بازتاباننده، مودم‌های رادیوئی و سایر موارد کاربردی برای پلیس، کارایی غیرتفریحی خود را بیش از پیش به رخ می‌کشند.

جت اسکی

مشخصات فنی و آلایندگی

PWCها تا پیش از دهه 90 میلادی از قانون جامعی در خصوص آلایندگی برخوردار نبودند اما در سال 1999 صنعت ساخت این وسیله نقلیه دریایی که دیگر تنها کاربرد تفریحی نداشت با گارد ساحلی ایالات متحده به توافق رسید که حین راندن، سرعت این وسیله از 65 مایل بر ساعت (حدود 120 کیلومتربرساعت) تجاوز نکند.

هم‌چنین تا پیش از آغاز این دهه، PWCها از پیشرانه‌های چرخشی دوزمانه‌ای بهره می‌برند که اگرچه در قیاس با انواع چهارسرعته دو زمانه کوچک‌تر و سبک‌تر بودند، اما آلایندگی بیشتری داشتند و با ترکیب روغن روانکار و سوخت مصرفی، تا 25 درصد بیش انواع چهارزمانه روغن نسوخته وارد محیط زیست می‌کردند. قانونمند شدن استفاده از این وسیله سبب شد کمپانی‌های تولید کننده به پیشرفت‌های قابل دفاعی در کاهش آلایندگی آنها دست پیدا کنند، پیشرفت‌هایی هم‌چون توسعه بهره‌گیری از پیشرانه‌های چهارزمانه، استفاده سیستم پاشش سوخت مستقیم در انواع دوزمانه، استفاده از انواع کاتالیزگر و… که سبب شدند میزان آلایندگی PWCها تا 75 درصد کاهش پیدا کند.

اکنون PWCها به جایی رسیده‌اند که با تجهیز به انواع کم‌مصرف پیشرانه، به قدرتی بیش از 300 اسب‌بخار یا 220 کیلووات و سرعتی افزون بر 70 مایل بر ساعت یا حدود 120 کیلومتر بر ساعت دست پیدا کنند (حتی در مواردی 150 کیلومتربرساعت!) و قادر به حمل 95 لیتر سوخت در باک خود باشند! این وسایل روزبه‌روز به انواع بیشتری از وسایل رفاهی برای سرنشینان همانند پَد‌های آفتابی مجهز می‌شوند و تا جایی پیش خواهند رفت که امکانات یک قایق تفریحی کروز را در اختیار سرنشینان قرار دهند و حتی یک تریلر را از ساحلی به ساحل دیگر حمل کنند!

جت اسکی

برترین PWCهای 2014

1.کاوازاکی300

LX Ultra

قدرتمند‌ترین PWC سه نفره بازار؛ این شاید بهترین عنوانی باشد که می‌توان برای چنین نمونه‌ای به‌کار برد! مجهز به پیشرانه 1498 سی‌سی سوپرشارژی که روی هر سیلندر 83 میلی‌متری‌ خود 2 میل‌سوپاپ دارد و خروجی‌اش 300 اسب‌بخار نیرو خالص است! سوپرشارژرهایی که دستپخت شرکت مشهور Eaton‌ و مجهز به یک سیستم کنترل کامپیوتری جرقه‌زنی هستند. روی کنسول آن غیر از سرعت‌سنج و نشان‌گر مصرف سوخت،‌ موقعیت‌یاب جهانی GPS‌ نیز به چشم می‌خورد. کمپانی کاوازاکی تا جایی از محصول خود مطمئن است که قوای محرکه آن‌را به مدت 4 سال ضمانت کرده.

قیمت: 15.500 دلار

2.بنلی

HSE Race Edition

با سریع‌ترین و گران‌ترین جت اسکی دنیا آشنا شوید. یکی از رویایی‌ترین مدل‌ها از ابرموتور سیکلت‌ساز ایتالیا، بِنِلی. سرعت این پدیده عجیب، روی آب از مرز 130 کیلومتر در ساعت می‌گذرد. البته نکته حیرت‌‌انگیز دیگری درخصوص این محصول وجود دارد، پیشرانه‌اش. پیشرانه‌ای به حجم 2196 سی‌سی با آرایش شش سیلندر Vشکل. قدرت باورنکردنی‌اش 342 اسب‌بخار است و با وزن 328 کیلویی مجهز به یک باک 87 لیتری شده. این پیشرانه امانتی است از سوپربایک تورنادو 1130. این PWC روی شاسی خود به شکل گسترده‌ای از فیبر کربن بهره می‌برد. ذکر این نکته نیز خالی از لطف نخواهد بود که بنلی ریس‌ادیشن، با طول 3.2 و عرض 1.2 متری می‌تواند حکم یک شاسی‌بلند را میان رقبا داشته باشد.

قیمت: 27.350 دلار

3.یاماها

FX Cruiser SHO

صندلی‌هایی مستقل و راحت برای قرارگیری راننده و نفر پشتی از مشخصه‌های اصلی این مدل است که مشهور شده به یک دونفره حقیقی. یکی از لوکس‌ترین‌ها که البته نباید از قابلیت‌های اسپرت آن نیز صرف نظر کرد. برپایه بررسی‌ها این مدل رکورددار بیشترین حجم پیشرانه در بین تمام جت اسکی‌ها است! قوای محرکه 1850 سی‌سی آن یک کروز خشن را پدید آورده و یاماها درست مانند موتورسیکلت‌های مسابقه‌‌ای‌ خود، روی این محصول نیز از مکانیزم پاشش الکترونیکی سوخت EFI‌ بهره گرفته. این پیشرانه چهار سیلندر توسط سوپرشارژرهای ابداعی این کمپانی تقویت شده است و شاید عجیب به نظر بیاید اما مهندسان حتی روی قابلیت‌های آیرودینامیکی آن نیز اقداماتی صورت داده‌اند.

قیمت: 15000 دلار

4.هوندا

Aquatrax R-12X

محصولی که آن را به عنوان قوی‌ترین جت اسکی دو نفره بازار می‌شناسند، بهترین توصیف از این موتورسیکلت دریایی است. برای این مدل از یک قلب پرجنب‌وجوش به حجم 1234 سی‌سی بهره می‌برد. پیشرانه‌ای چهار سیلندر مجهز به توربوشارژر تقویت شده که به آسانی 165 اسب‌بخار نیرو را در 6100 دور بر دقیقه به تولید می‌رساند. حرفه‌ای‌ها می‌دانند که سیلندرهای 79 میلی‌متری و ضریب تراکم 8.5 بر یک را پیش‌تر روی مدل‌های مسابقه‌ای هوندا دیده بودیم. این جت اسکی 3 متری با باک 22 لیتری و بهای مناسبش می‌تواند بهترین گزینه برای علاقه‌مندان هوندا باشد.

قیمت: 11000 دلار

5.سیدو

GTI130

عموما به نوآموزانی که قصد فراگیری رانندگی با یک PWC را دارند، این مدل پیشنهاد می‌شود. یک جت اسکی 3.3 متری که از پیشرانه‌ای به حجم 1494 سی‌سی بهره‌مند است. با این تفاوت که این پیشرانه بدون سوپرشارژر و به‌صورت تنفس طبیعی است. و برگ برنده آن در ایران البته درصورت ارائه این است که اگر با بنزین اکتان 87 نیز باک آن‌را پر کنید، مشکل خاصی پیش نخواهد آمد. با توجه به سایز متوسط این PWC، وجود یک قسمت بار 116 لیتری جالب توجه به نظر می‌رسد.

قیمت: 9500 دلار

نگاهی به قوانین عمومی استفاده از جت‌اسکی در ایران

شرايط عمومی و معمول دريافت جت‌اسكي در ایران به این شرح است:

• به افراد كمتر از 20 سال جت اسكي داده نمي‌شود مگر با همراهي مربي كلوپ اجاره‌دهنده و يا همراه بالاي بيست سال.
• ظرفيت جت‌اسكي حداکثر 2 نفر است.
• از همراهی خردسالان جهت تامين امنيت جانی آنان جلوگيري مي‌شود.
• به يك گروه، دو دستگاه جت اسكي به‌طور هم‌زمان اجاره داده نمي‌شود، حوادث جاني كه موجب فوت و يا نقص عضو شده دليل كافي براي اجرای این قانون است.
• استفاده از جليقه نجات الزامي است.
• آقايان تنها با پوشش شلوارك و نهايتا مايو پاچه‌دار و بانوان با لباس بادگيري كه كلوپ در اختيار آنان قرار مي‌دهد می‌توانند از این وسیله استفاده کنند، البته بانوان ملزم به پوشيدن لباس بادگير نيستند و استفاده از بادگیر تنها جهت خيس نشدن مانتو و پوششان توصیه می‌شود.

قوانین و مقرراتي كه اجاره كننده در زمان استفاده از جت‌اسکی ملزم به رعايت آنها است:

• فاصله گرفتن تا شعاع 100 متري از هر شیء معلق روي آب، نظير، قايق‌ها، كشتي‌ها، اسكله، سواحل، شناگران، جت‌اسكي‌سواران ديگر، و حتي زباله‌هاي شناور روي سطح دريا.
• راندن به‌صورت موازي با ساحل تا فاصله 100 متري، خلاف قوانین و خطر آفرين است مگر هنگام شروع و يا خاتمه مدت سواري.
• می‌بایست منطقه‌اي را كه مسئول جت‌اسكي هنگام سوارشدن، جهت راندن به جت‌اسکی‌سوار تفهيم مي‌كند دقيقا رعايت شود.
• حركات آكروباتيك و دور درجا ممنوع است و در صورت مشاهده، موجب استرداد دستگاه، سوختن تايم باقي مانده و جريمه نقدي خواهد شد.

لازم به ذکر است حداقل بهای استفاده از جت‌اسکی در جزیره کیش به‌طور تقریبی به‌ازاء هر 15 دقیقه 40هزار تومان است که بسته به زمان استفاده و حجم پیشرانه PWC متغیر خواهد بود.