کم کم وارد روزهای گرم می شویم. در این روزهای گرم موتور خودروها فشار بیشتری را متحمل می شوند. چرا که علاوه بر گرمای موتور، گرمای هوا و فشار ناشی از روشن کردن کولر نیز به موتور خودرو تحمیل می شود. با این حساب، لازم است در فصول گرم بیشتر از هر زمان دیگری از […]
گزارش اختصاصی پایگاه خبری رسمی جوان خودرو
نوشته: میلاد میرعابدینی
کم کم وارد روزهای گرم می شویم. در این روزهای گرم موتور خودروها فشار بیشتری را متحمل می شوند. چرا که علاوه بر گرمای موتور، گرمای هوا و فشار ناشی از روشن کردن کولر نیز به موتور خودرو تحمیل می شود.
اما در موتور خودرو که به دلیل احتراق داخل سیلندرها عضوی پرحرارت به شمار می رود، همچون ورزشکارانی که حین ورزش یک بطری آب همراه خود دارند، یک سیستم خنک کاری قرار داده شده تا در رگ های موتور تزریق شده و حرارت را کاهش دهد.
شاید باورتان نشود که بیش از ۷۰ درصد سوخت خودروها بعد از احتراق تبدیل به گرمای غیرقابل استفاده شده و فقط ۳۰ درصد آن تبدیل به نیروی محرکه در موتور خودرو می شود! سیستم خنک کاری خودرو کمک میکند تا گرمای حاصل از احتراق، تراکم گازها و اصطکاک داخلی به خارج از موتور انتقال یابد.
البته بخش قابل توجهی از گرمای تولید شده از احتراق درون سیلندرها توسط سیستم اگزوز از موتور خودرو خارج میشود. اما بخشی از این گرما به داخل موتور خودرو نفوذ کرده و باعث گرم شدن این قسمت میشود. موتور خودرو بر اثر داغ شدن بیش از حد میتوانند به نقطه شکست خود برسد. اینجاست که نقش سیستم خنک کاری موتور مشخص میشود.
در حقیقت سیستم خنک کاری موتور خرو کمک می کند تا دمای موتور در سطح مطلوبی نگه داشته شود و علاوه بر انجام احتراق به شکل بهتر و با آلودگی کمتر، گرمای بیش از حد، روغن موتور را بی اثر نکند. با مطلوب بودن دمای موتور خودرو، فرسایش قطعات نیز کاهش می یابد.
در فصول گرم نقش مایع خنک کننده موتور خودرو پررنگ تر هم می شود. پدیده بالا رفتن آمپر آب و جوش آوردن خودرو، دقیقا به دلیل بروز اشکال در همین سیستم خنک کاری موتو و داغ شدن بیش از حد موتور است که گاهی اوقات می تواند آسیب های سنگینی به موتور وارد کند. روش های مواجهه با جوش آوردن خودرو را در این مطلب (اینجا کلیک کنید) به صورت مفصل توضیح داده ایم.
در ادامه این مطلب جزء به جزء سیستم خنک کاری موتور خودرو را بررسی می کنیم. اما اگر حوصله خواندن مطالب فنی را ندارید! قبل از بررسی این قسمت ها، هشدارهای کاربردی را به صورت عامیانه بیان می کنیم.
در فصل های گرم سال، حتما به میزان مایع داخل منبع انبساط خودرو توجه کنید. حجم این مایع نباید کم باشد و بیش از حد پر شدن این مخزن هم می تواند باعث ایرادهای فنی شود. پس سعی کنید به اندازه متعادل این منبع را از مایع خنک کننده پر کنید.
اگر سطح مایع منبع انبساط خودرو از حد استاندارد پایین تر رفته بود، داخل آن آب معمولی نریزید. حتما با یک نسبت مشخص، آب مقطر (آب رادیاتور) را با ضد یخ مخلوط کرده و داخل این مخزن بریزید. بسیاری بر حسب عادت از نسبت 50/50 برای ریختن آب و ضدیخ استفاده می کنند. البته بعضی ها کمتر و بعضی ها هم بیشتر ضد یخ می ریزند. اما بهترین نسبت ضد یخ به آب، بستگی به میزان سرمای هوا دارد.
توجه کنید که در فوصل گرم استفاده بیش از حد از ضد یخ دمای جوش مایع خنک کننده را بالا برده و همین اتفاق می تواند باعث بیش از حد داغ شدن موتور خودرو و آسیب دیدن قطعات آن شود.
شاید بگویید در فصل های گرم خودرو چه نیازی به ضد یخ دارد؟ پاسخ این است که موتور خودرو همیشه به ضدیخ نیاز دارد. چرا که ضدیخ علاوه بر جلوگیری از یخ زدن، کارهای دیگری هم برای موتور خودرو انجام می دهد. یکی از این کارها ضدجوش بودن است. ضد یخ هم دمای انجماد آب را در زمستان کاهش داده، هم در تابستان دمای جوش آب را از 100 درجه بالاتر می برد. همچنین مواد موجود در ضدیخ اجازه نمی دهند مجاری موتور که با آب در تماس هستند، زنگ بزنند.
توصیه کردیم که حتما از آب مقطر به جای آب معمولی استفاده کنید. چرا که آب معمولی دارای املاحی بوده که بعد از مدتی در لوله های سیستم خنک کننده موتور رسوب می کنند.
در صورتی که حین رانندگی مشاهده کردید آمپر آب از حد معمول بالاتر رفته، قبل از جوش آوردن خودرو کنار بزنید و در اولین اقدام میزان مایع داخل منبع انبساط را چک کنید. البته حواستان باشد که هنگام داغ بودن موتور خودرو و بالا بودن آمپر آب، به هیچ وجه در این منبع را برای ریختن آب باز نکنید. اجازه دهید دمای موتور کاملا پایین بیاید. در غیر این صورت هرچقدر هم آب این منبع کافی باشد، باز هم خودرو جوش می آورد. چرا که هوا وارد مدار خنک کننده شده و موتور خودرو نیاز به هواگیری پیدا می کند.
همچنین ممکن است هنگام بالا رفتن آمپر، مایع داخل منبع انبساط کافی باشد. در چنین حالتی بهتر است عملکرد فن خودرو را نیز بررسی کنید و مطمئن شوید که درست کار نمی کند. در بیشتر مواقع، سوخت سنسور فن یا اشکال در موتور آن باعث مختل شدن کارکردش می شود.
اما مایع داخل منبع انبساط خودروتان به شکل غیر معقول کاهش می یابد، حتما مسیر خنک کاری موتور دچار آسیب شده و به اصطلاح نشتی دارد. اگر زیر خودرو ضدیخ مشاهده کردید، یعنی نشتی مایع خنک کننده زیاد است. اگر هم مایع کم می شد اما زیر خودرو چیزی نمی ریخت، یعنی نشتی کم بوده اما می تواند یکجا کار دستتان بدهد.
یکی از شایع ترین ایرادها که باعث نشتی مایع خنک کننده می شود، خرابی واتر پمپ است. همچنین ایراد در واشر سرسیلندر هم می تواند دلیل کم کردن مایع خنک کننده باشد. البته موتورهای جدید و خودروهای کم کارکرد به این راحتی دچار مشکل در واشر سرسیلندر نمی شوند.
یکی دیگر از دلایل کم شدن مایع خنک کننده نیز خرابی رادیاتور خودرو است. ممکن است رادیاتور در تصادف ها آسیب ببیند. همچنین از زنگ زدن قسمت بالا و قابل مشاهده آن نیز می توانید به اشکال داشتنش پی ببرید.
بعضی کارشناسان توصیه می کنند در فصول گرم یک بطری آب داخل ماشین داشته باشید. اما پیشنهاد ما این است که این بطری را حتما با آب مقطر پر کنید.
اما به بحث اصلی یعنی سیستم خنک کاری موتور خودرو می رسیم. 2 نوع سیستم خنک کاری موتور داریم. سیستم خنک کاری با آب و سیستم خنک کاری با هوا. البته سیستم خنک کاری با هوا در خودروهای امروزی مورد استفاده قرار نمی گیرد. مثلا فولکس بیتل های قدیمی (قورباغه ای) یا پورشه های قدیمی از این سیستم خنک کاری استفاده می کردند. در این سیستم از یک فن قوی برای به جریان انداختن هوا در داخل موتور خودرو استفاده می شود.
اما سیستم خنک کاری با مایع رایج ترین سیستم خنک کاری در خودروهاست. همان طور که از اسم این سیستم پیداست، در آن از مایع برای خنک کاری موتور استفاده می شود. در سیستم خنک کاری با مایع، آب یا هر مایع خنککننده دیگر توسط یک پمپ به سمت موتور خودرو هدایت میشود. این مایع خنککننده، گرمای موتور را به خود جذب کرده و پس از داغ شدن دوباره به رادیاتور باز میگردد تا خنک شود و این چرخه ادامه یابد.
مایع خنک کننده بعد از جذب گرمای موتور به سمت رادیاتور حرکت می کند و رادیاتور این گرما را به محیط بیرون منتقل می کند. برای همین هم رادیاتور پشت جلوپنجره خودرو نصب می شود. رادیتاور معمولا از جنس آلومینیوم ساخته می شود. آب خنک همیشه در قسمت پایین و آب گرم همیشه در بالای رادیاتور جریان دارد. ورودی رادیاتور در بالا و خروجی آن در قسمت پایین در نظر گرفته شده است.
مایع داخل سیستم خنک کاری اتومبیل مانند یک زودپز تحت فشار قرار دارد. اگر این فشار وجود نداشته باشد و مایع به صورت فشرده در سیستم جریان نداشته باشد، این مایع بر اثر حرارت موتور تبخیر می شود. اما از طرفی فشار بیش از حد هم می تواند به قطعات سیستم خنک کاری آسیب برساند. اما در اینجا در رادیاتور همچون سوپاپ اطمینان عمل کرده و برای کاهش فشار، مایع را از رادیاتور به سمت یک مخزن دیگر به نام منبع انبساط هدایت می کند.
این منبع در اکثر خودروها یک قمقمه پلاستیکی با حجم حدودا 2 لیتر است. وقتی فشار مایع در سیستم خنک کاری خودرو کاهش مییابد، خلاء در داخل رادیاتور و لولههای سیستم خنک کاری به وجود میآید و مایع از منبع انبساط به طور خودکار به داخل سیستم بازمیگردد. اگر بخواهیم مایع خنک کننده به سیستم خنککاری اتومبیل اضافه کنیم دیگر لازم نیست درب رادیاتور را باز کنیم و میتوانیم آن را به داخل منبع انبساط بریزیم.
واتر پمپ: پمپ آب یا واتر پمپ را می توان قلب تپنده و مهمترین قطعه سیستم خنک کاری موتور خودرو برشمرد. واتر پمپ مایع خنک را از سطح پایین رادیاتور به سمت موتور هدایت میکند و با این کار مایع خنک کننده را به جریان می اندازد. واتر پمپ یک پمپ ساده است که نیروی پمپاژ خود را به وسیله تسمه از میللنگ میگیرد. البته در خودروهای مدرن امروزی از واتر پمپ های برقی نیز استفاده میشود.
در یک کلام می توان گفت که ترموستات یک شیر حرارتی ساده است که با سرد شدن بسته و با گرم شدن باز میشود. این قطعه در بالای موتور قرار دارد. تا وقتی مایع خنک کننده داخل سیستم و در بلوک اطراف موتور خودرو سرد است و گرمای زیادی ندارد، این شیر بسته بوده و جریان آب در لوله های اطراف سیلندرها به کمک واتر پمپ جریان دارد.
مانطور که گفته شد گرمای موتور به مایع خنککننده منتقل میشود و دمای این مایع لحظه به لحظه افزایش مییابد. به محض اینکه این دما بالا رفت و به حدود ۷۱ تا ۸۸ درجه رسید، ترموستات وارد عمل شده و دریچه آن باز میشود. باز شدن این شیر حرارتی باعث میشود که آب یا مایع خنککننده از بلوک موتور به سمت رادیاتور هدایت شود تا عمل سرد کردن مایع سیستم خنککاری انجام شود.
همان طور که گفته شد، کار رادیاتور این است که مایع خنک کننده که گرمای موتور خودرو را جذب کرده را خنک کند و دوباره به سیستم خنک کاری بازگرداند. یکی از راه های خنک کاری، برخورد هوا با مایع گرم عبوری از رادیاتور است. این کار توسط پروانه خنک کننده یا فن برقی انجام می شود. این پروانه نقش یک دمنده را در سیستم خنک کاری موتور خودرو بازی می کند، با پرتاب باد به لوله های رادیاتور، به سریع تر خنک شدن مایع در جریان کمک می کند.
برق مورد نیاز این فن ها در خودروهای جدید از باتری و دینام تأمین شده و همیشه روشن نیستند. دستور روشن شدن فن توسط سنسور تشخیص دمای مایع به کامپیوتر خودرو و از آنجا به فن ها صادر می شود. این سنسور یا فشنگی معمولا در محفظه ترموستات قرار دارد. بعضی خودروها بیشتر از یک سنسور و فشنگی دارند و اگر این قطعه خراب شود فن ها به درستی عمل نکرده و دمای مایع خنککننده با افزایش بیرویه مواجه میشود.
بخاری خودروها را هم باید جزو سیستم خنک کاری به حساب آورد. عملکرد این بخاری هم کاملا با گرمای حاصل از مایع داخل سیستم خنک کاری در ارتباط است و همین آب از طریق شلنگ ها به داخل بخاری میرود.
در حقیقت داخل بخاری یک هسته وجود دارد که شبیه رادیاتور است. مایع گرم وارد این هسته میشود و به کمک یک دمنده، گرمای آن به داخل کابین اتومبیل منتقل میشود. برای همین است که بعضی وقت ها که دمای موتور خیلی بالا نمی رود، توصیه می شود بدون اینکه موتور خودرو را خاموش کنید، بخاری را روشن کرده و روی آخرین درجه بگذارید تا گرمای آب را تخلیه کند.
هم مایع خنک کننده موتور و هم روغن موتور در داخل بلوک موتور و سرسیلندر مورد نیاز هستند و مسیرهایی در واشر سرسیلندر وجود دارند که به آنها اجازه میدهند بین سر سیلندر و بلوک موتور در گردش باشند. در سرسیلندر، مایع خنک کننده وظیفه تنظیم دمای سوپاپ و شمعها را دارد و در عین حال، روغن موتور برای بسیاری از قطعات مانند قطعات تایمینگ سوپاپ، کار روان کاری و تأمین فشار هیدرولیک را بر عهده دارد. اگر از ضدیخ در مایع خنک کننده استفاده نشو، در فصول سرد این مایع یخ زده و موجب ترک برداشتن یا ترکیدن سرسیلندر می شود.
در عین حال، مسیرهای مخصوص مایع خنک کننده و روغن موتور ممکن است فقط چند میلی متر با هم فاصله داشته باشند. یکی از وظایف اصل واشر سرسیلندر، جلوگیری از ترکیب این دو با هم است. همچنین، واشر سرسیلندر از نزدیک شدن گازهای احتراق به مسیرهای مخصوص مایع خنک کننده و روغن موتور جلوگیری میکند و بالعکس. بسته به طراحی، واشر سرسیلندر ممکن است رینگهای O شکل داشته باشد تا آب بندی در برخی مناطق خاص به بهترین حالت ممکن برسد.
بیشتر موتورهای مدرن و امروزی از واشر سرسیلندرهای فولادی چند لایه (MLS) استفاده میکنند، این در حالی است که در موتورهای قدیمیتر، واشر سرسیلندرهایی از جنس کامپوزیت آزبست و گرافیتی مورد استفاده قرار میگرفتند.
دیدگاه خود را بنویسید